"Rzym. miasto otwarte / Roma, città aperta" (1945) - włoskie społeczeństwo dręczone prze włoskich faszystów (okazjonalnie) i niemieckich nazistów (nieustannie). Braki w zaopatrzeniu, zastraszanie, narkotyki, tortury, egzekucje. Włoski naród dzielnie jednak trwa; bierny opór, zbrojne podziemie, a nawet dziecięcy oddziały szturmowe!
Niezdarna, irytująca laurka od Włochów dla Włochów i błogosławieństwo amnezji (nikt tu nie pamięta radosnego sięgania po cudze; od Etiopii, przez Grecję po ZSRR) dzięki, której Włochy są jedynie ofiarą (tak byłego sojusznika i własnych renegatów, jak i aliantów).